Epikotasun domestiko bat

Laurendia gazteari mesfidatzeko esaten diote. Esaten dio aitak, esaten diote adiskideek, bai eta, azkenean, bere buruak ere. Nafarroa Behereko landa eremu batetik Baionara ikastera joanda, inguruarekin batera aldatuko zaizkio jakin nahiak, piztuko kontzientzia politikoa eta sortuko ordura arte bururatu ere egin gabeko zalantzak. Horrela, ETA erakundearen laguntza sarean hasiko da, fardelak batera eta bestera eramaten lehenik, bere etxean kideak aterpetzen gero. Laurendiaren istorioa kontatzen bazaigu ere, historia kolektiboa baita hau, garai nahasi eta oposizioz betean hamaika emakume aritu baitira, ezkutuan eta espanturik gabe, engaiamenduaren sarean.

Borroka armatuaren ezohiko ikuspegi bat ematen du eleberriko protagonistaren eskutik: babes eta laguntza sarean ibilitako emakumeena.

Memoria kolektiborako balioko duen eleberri indartsu bat harilkatu du Bea Salaberrik, fikzioa eginez errealitateari komeni bezain hurbiletik segituta.

Egilea

Bea Salaberri Larre. Donamartin (Nafarroa Beherea) sortu zen, eta han iragan zituen haur eta gazte denborak. Euskal filologia ikasketak egin zituen Baiona eta Bordeleko unibertsitateetan. Helduen euskalduntzearen alorrean lan egiten du, euskara irakasle eta didaktikari gisa, iparraldeko AEK-n. Bestalde, gustuz parte hartu izan du hainbat ekimenetan, hala nola kultur elkarte, antzerki talde eta aldizkaritako kolaboraziotan. Idazketan, Baionak ez daki (Susa, 2015) helduentzako ipuin liburua argitaratu du, bai eta Oihenartea ez da hunki (Elkar, 2023) eta Baiona (Elkar, 2019) helduak euskalduntzeko liburuxkak ere.  

Borroka armatuak iparraldea anitz markatu zuen, Iparretarrak eta ETA talde armatuek, baita bi Estatuen indarrek ere, eta iparraldeko hainbat kide inplikatu zituen, aldekoak nahiz kontrakoak nahiz gaiaz urrun egon nahi zutenak. Duela zenbait urte, azaleratzen hasi zen arrangura hau: nork idatziko du gure historia herritarren ikuspegitik, eta nork kontatuko ditu dudak, engaiamendua, beldurra, gogortasuna? Geroztik istorio anitz idatzi dira, literaturan, kazetaritzan, ikerketa arloan nahiz beste espresio moldeen bidez (transmedia, bideo, elkarrizketa, biografia…). Lan horiek ikuspegi anitz agertzen badituzte ere, maiz gizon istorio bat kontatzen dute, eta iparraldeko jende gutxi plazaratzen dituzte. Bazen alde bat kasik jorratu ez zena, iparraldekoena, emazteena, gazteena. Parte hartzaile isil eta ezezagun horien ordezkapen gutxi baizik ez da. Ez ziren komando kide izan, ez ziren preso egon, arras ezezagunak zaizkigu. Asmoa memoria kolektiborako balioko duen lan bat egitea izan da, jende xumearen parte hartzea kontatzea herri mugimenduetan, eta batez ere ETAren laguntzaile gisa.

Bea Salaberri